Dự thảo Luật Dân số được Chính phủ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV thu hút sự quan tâm của toàn xã hội. Dự thảo điều chỉnh toàn diện chính sách dân số sau hơn 20 năm thi hành Pháp lệnh Dân số (2003), chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Đây là vấn đề rất mới trong tư duy hoạch định chính sách phát triển đất nước. Dự thảo Luật Dân số có một số nội dung mới:

Khi được Quốc hội thông qua và chính thức có hiệu lực sẽ có sự tích hợp ba chính sách quy mô - cơ cấu - chất lượng dân số. Về quy mô dân số, Luật quy định các biện pháp duy trì mức sinh thay thế, quy định quyền và nghĩa vụ của mỗi cặp vợ chồng, cá nhân trong việc sinh con, bỏ quy định “mỗi cặp vợ chồng chỉ nên có 1 - 2 con” thay bằng nguyên tắc “sinh đủ, sinh đúng” phù hợp với vùng, miền. Các cặp vợ chồng, cá nhân quyết định số con và thời gian sinh con. Do mức sinh đang có xu hướng giảm nên các chính sách khuyến khích sinh con tại các vùng có mức sinh thấp. Luật bổ sung quy định về dân số vùng dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo nhằm bảo đảm quốc phòng - an ninh. Về cơ cấu dân số, Luật Dân số quy định các biện pháp giảm thiểu việc lựa chọn giới tính thai nhi nhằm bảo đảm cân bằng giới tính khi sinh theo quy luật tự nhiên. Luật có những quy định tận dụng hiệu quả lợi thế của thời kỳ cơ cấu “dân số vàng”, chủ động thích ứng với già hóa dân số, dân số già. Đặc biệt khi tuổi thọ trung bình nước ta ngày càng tăng nhưng sức khoẻ và cuộc sống người cao tuổi chưa đáp ứng yêu cầu, mong muốn trong thực tế.

Chất lượng dân số là yếu tố then chốt cho sự phát triển. Luật Dân số quy định về các biện pháp tư vấn, khám sức khoẻ trước khi kết hôn, sinh con. Những quy định Luật Dân số quyết định về thể chất, trí tuệ và tinh thần của dân số. Không thể có chất lượng dân số nếu không có sức khỏe thể chất, tuổi thọ trung bình cao và cuộc sống được bảo đảm về vật chất, tinh thần. Không thể có chất lượng dân số nếu không có năng lực trí tuệ sáng suốt của người dân, trình độ học vấn và kỹ năng thực hành đáp ứng yêu cầu cuộc sống. Không thể có chất lượng dân số nếu không có đạo đức, lối sống lành mạnh, ý thức công dân cao. Đó là những yếu tố tạo nên nguồn nhân lực chất lượng cao của đất nước, trong đó có nguồn xây dựng đội ngũ đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức đủ “tâm” và “tầm” đưa đất nước vươn xa, sánh vai các cường quốc năm châu như Bác Hồ từng mong ước.

Luật Dân số 2025 là bước đổi mới về tư duy từ ổn định quy mô dân số phù hợp với quy mô phát triển, hướng tới tầm nhìn mới về chính sách phát triển nguồn nhân lực và phát triển con người. Đây chính là bước chuyển chiến lược kiến tạo nền tảng phát triển bền vững của đất nước trong tương lai./.