Tôn trọng nhân dân - Chuẩn mực đạo đức cách mạng hàng đầu của cán bộ, đảng viên trong kỷ nguyên mới

Thế nào là “tôn trọng nhân dân”?

Theo Quy định 144, “tôn trọng nhân dân” là một trong những chuẩn mực đạo đức hàng đầu của cán bộ, đảng viên, cùng với các thành tố “yêu nước”, “tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc” được khẳng định ngay tại Điều 1. “Tôn trọng nhân dân” là tiếp tục khẳng định bản chất, truyền thống, lý tưởng tốt đẹp của Đảng: Trước hết, xuất phát từ những bài học lớn được rút ra từ chiều sâu của lịch sử dân tộc “dân là gốc”, như Lý Thái Tổ khẳng định “Trên kính mệnh trời, dưới theo ý dân”, Trần Hưng Đạo từng chỉ rõ “Khoan sức dân là kế dài lâu, là thượng sách giữ nước”, Nguyễn Trãi đã kết luận “Lật thuyền mới rõ dân như nước”,... Tiếp đó, là sự vận dụng và phát triển sáng tạo học thuyết Mác - Lê-nin khi các nhà kinh điển khẳng định cách mạng là sự nghiệp của quần chúng nhân dân, nhân dân đóng vai trò quyết định trong sự nghiệp cách mạng. Đồng thời, là sự kiên định và thấm nhuần tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh - người cách mạng “yêu nước” là phải “thương dân”, “trung với nước” là phải “hiếu với dân”. Nội hàm chuẩn mực đạo đức cách mạng tôn trọng nhân dân của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới có thể khái quát trên một số nội dung cốt lõi sau đây:

Thứ nhất, tôn trọng, tin tưởng, gần gũi, gắn bó mật thiết với nhân dân.

Thấu triệt tinh thần cách mạng là sự nghiệp của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, mỗi cán bộ, đảng viên thực sự tin tưởng ở trí tuệ của nhân dân, tin vào sức mạnh và lực lượng của nhân dân để làm cách mạng. Tích cực tập hợp, tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện tốt đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc: “- Phải đặt lợi ích dân chúng lên trên hết; - Phải gần gũi dân, hiểu biết dân, học hỏi dân; - Phải thật thà thực hành phê bình và tự phê bình; - Phải làm kiểu mẫu: Cần, Kiệm, Liêm, Chính, Chí công vô tư”(1). Mỗi cán bộ, đảng viên thật sự tiên phong, gương mẫu, trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân, có trách nhiệm cao trong công việc, có bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức cách mạng, ý thức tổ chức kỷ luật và năng lực hoàn thành nhiệm vụ, vững vàng trước mọi khó khăn, thách thức, phấn đấu cho mục tiêu, lý tưởng của Đảng. Không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác dân vận, góp phần tăng cường quan hệ mật thiết giữa Đảng với Nhân dân; thường xuyên sâu sát, tìm hiểu đời sống, tâm tư, tình cảm, nguyện vọng; giải quyết kịp thời, có hiệu quả những bức xúc, những kiến nghị chính đáng của nhân dân. Chủ động đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, quan liêu, hách dịch, cửa quyền; tích cực phát huy vai trò của Nhân dân tham gia xây dựng Đảng và hệ thống chính trị.

Thứ hai, quan tâm chăm lo đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân; bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng, hợp pháp của nhân dân.

Mỗi cán bộ, đảng viên trên cương vị chức trách, nhiệm vụ được giao phải chú trọng kết hợp hài hòa các lợi ích, nhất là lợi ích trực tiếp của nhân dân. Chú trọng cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, nhất là điều kiện sống, lao động, học tập, sáng tạo, nghỉ ngơi, chăm sóc sức khỏe. Đồng thời, đề cao nguyên tắc quyền lợi phải đi đôi với nghĩa vụ công dân, huy động sức dân phải đi đôi với bồi dưỡng sức dân, đáp ứng lợi ích thiết thực của nhân dân: “Việc gì có lợi cho dân, ta phải hết sức làm. Việc gì có hại đến dân, ta phải hết sức tránh”(2). Tích cực tham gia hoàn thiện, thực hiện mở rộng đối tượng và nâng cao hiệu quả hệ thống an sinh xã hội đến mọi người dân; tạo điều kiện để trợ giúp có hiệu quả cho tầng lớp yếu thế, dễ bị tổn thương hoặc những người gặp rủi ro trong cuộc sống. Phát triển và thực hiện tốt các chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn lao động,... Thường xuyên tham gia đổi mới, hoàn thiện chính sách giảm nghèo theo hướng tập trung, hiệu quả và tiếp cận phương pháp đo lường nghèo đa chiều. Tổ chức tốt hơn việc cung cấp các dịch vụ xã hội cơ bản, thiết yếu, thực hiện các chính sách từ thiện. Coi trọng chăm sóc sức khoẻ nhân dân, công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình, bảo vệ, chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em; xây dựng gia đình hạnh phúc.

Thứ ba, tạo điều kiện để nhân dân phát huy quyền làm chủ, dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh.

Tiếp tục phát huy dân chủ, bảo đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. Bảo đảm để nhân dân tham gia ở tất cả các khâu của quá trình đưa ra những quyết định liên quan đến lợi ích, nguyện vọng của nhân dân với phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Thường xuyên tham gia thể chế hóa và nâng cao chất lượng các hình thức thực hiện dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện, tiếp tục thực hiện tốt dân chủ ở cơ sở; hoàn thiện hệ thống pháp luật, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân; gắn quyền với trách nhiệm, nghĩa vụ. Chú trọng phát huy dân chủ trong Đảng, đẩy mạnh dân chủ hóa xã hội để phát huy quyền làm chủ của nhân dân, vai trò chủ động, sáng tạo của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân. Đồng thời, phát huy dân chủ phải đi liền với tăng cường pháp chế, đề cao trách nhiệm công dân, giữ vững kỷ luật, kỷ cương và đề cao đạo đức xã hội.

Thời gian qua, việc thực hiện chuẩn mực đạo đức cách mạng tôn trọng nhân dân của cán bộ, đảng viên ở nước ta đã có những chuyển biến rất quan trọng và tích cực, gắn với việc triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, XII, XIII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Nhận thức được tầm quan trọng của chuẩn mực tôn trọng nhân dân, Đảng ta nhiều lần đề cập, xem đây là nhân tố quan trọng để xây dựng Đảng thực sự tiêu biểu về đạo đức: “Xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức có năng lực, có phẩm chất đạo đức, tận tụy, hết lòng phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân”(3). Công tác xây dựng và chỉnh đốn Đảng được đẩy mạnh, nhất là trong giữ gìn sự đoàn kết, thống nhất, gắn bó mật thiết với nhân dân, nghiêm túc tự phê bình và phê bình,… tạo sự chuyển biến trong nhận thức và hành động của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Đại bộ phận cán bộ, đảng viên đã thể hiện ý thức tôn trọng, tin tưởng, gần gũi, gắn bó mật thiết với nhân dân. Thường xuyên quan tâm chăm lo đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân. Tích cực, tự giác bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng, hợp pháp của nhân dân, tạo điều kiện để nhân dân phát huy quyền làm chủ theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng: “Tăng cường bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức và công dân... Tăng cường tiếp xúc, đối thoại, lắng nghe, tiếp thu, giải quyết những bức xúc và nguyện vọng chính đáng của nhân dân”(4).

Giải pháp nhằm đẩy mạnh thực hiện chuẩn mực “tôn trọng nhân dân” của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới

Trong thời gian tới, để đạt được những mục tiêu chiến lược mà Đảng đề ra nhân dịp kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng và 100 năm thành lập nước, đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới hướng tới mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, đòi hỏi sự tham gia, nỗ lực đóng góp hết sức quan trọng của đội ngũ cán bộ, đảng viên.

Theo chúng tôi, trong mối quan hệ giữa “hết lòng phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân”, “đặt lợi ích của quốc gia - dân tộc, lợi ích của Đảng, Nhà nước và Nhân dân lên trên hết, trước hết”, thì việc đẩy mạnh thực hiện chuẩn mực đạo đức cách mạng “tôn trọng nhân dân” của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới cũng có ý nghĩa quan trọng, cần tiếp tục thực hiện với một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm sau:

Một là, tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng gắn với thiết thực đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh về ý thức tôn trọng nhân dân trong Đảng và trong xã hội.

Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục, tạo sự lan tỏa mạnh mẽ, sâu sắc trong cán bộ, đảng viên và mọi tầng lớp nhân dân trong thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, XII, XIII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng gắn với Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” và các chủ trương, nghị quyết, chỉ thị, quy định… của Đảng về xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ.

Đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, người đứng đầu cần công tâm, khách quan, dân chủ trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện và nhận xét, đánh giá, quy hoạch, đào tạo, bổ nhiệm, khen thưởng cán bộ, đảng viên, bảo đảm khách quan, công khai, thực chất. Đưa các buổi sinh hoạt chuyên đề, các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động vào chiều sâu, thực chất và hiệu quả; tạo điều kiện cho đội ngũ cán bộ, đảng viên rèn luyện và nâng cao trình độ mọi mặt từ chính thực tiễn thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao. Xây dựng tập thể đoàn kết, thống nhất gắn với môi trường công tác, văn hóa cơ quan, công sở lành mạnh. Phát huy tinh thần sáng tạo, đoàn kết, thiết thực phòng, chống và ngăn chặn, triệt tiêu các biểu hiện quan liêu, xa dân trong cán bộ, đảng viên.

Hai là, thường xuyên, đẩy mạnh tự phê bình và phê bình gắn với đề cao trách nhiệm nêu gương của đội ngũ cán bộ, đảng viên.

Các cấp ủy đảng cần giữ vững các nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt đảng, phát huy dân chủ trong Đảng, thực hiện tốt tự phê bình và phê bình. Nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nhất là những mặt còn yếu kém, không nể nang, né tránh; đề ra các biện pháp khắc phục, sửa chữa thiết thực, khả thi; kết hợp “xây và chống”, nói đi đôi với làm, tập trung giải quyết những vấn đề bức xúc, trì trệ, những khâu yếu, mặt yếu. Quá trình tiến hành tự phê bình và phê bình phải bảo đảm thật sự dân chủ, nghiêm túc, thẳng thắn với tinh thần xây dựng.

Chủ động tạo các kênh thông tin để nhân dân phản ánh, đánh giá cán bộ, giúp cho cán bộ gần dân, nghe dân, hiểu dân, thể hiện tinh thần, trách nhiệm, trình độ và năng lực của mình trong sinh hoạt và công tác. Gắn chế độ tự phê bình và phê bình trong cơ quan, đơn vị với hoạt động phản biện của các tổ chức chính trị - xã hội và quần chúng nhân dân.

Xây dựng và thực hiện tốt các quy định để phát huy vai trò gương mẫu trong rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống, phong cách, tác phong, lề lối làm việc của cán bộ, đảng viên. Việc nêu gương của đội ngũ cán bộ, đảng viên phải thể hiện toàn diện trên các mặt về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tác phong; tự phê bình và phê bình; quan hệ với nhân dân; trách nhiệm trong công tác; ý thức tổ chức kỷ luật và đoàn kết nội bộ... Mỗi cán bộ, đảng viên phải luôn chuẩn mực từ lời nói đến việc làm, cử chỉ, thái độ, hành vi ứng xử góp phần xây dựng hình ảnh, uy tín. Kịp thời ngăn ngừa, đấu tranh khắc phục các hiện tượng quan liêu, cửa quyền, hách dịch, sách nhiễu, hay thờ ơ, vô cảm trước những khó khăn, bức xúc, nguyện vọng chính đáng của nhân dân.

Ba là, phát huy tính tự giác, tích cực, sáng tạo của mỗi cán bộ, đảng viên trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ và trong rèn luyện đạo đức cách mạng, nâng cao ý thức tôn trọng nhân dân.

Nêu cao tinh thần tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên, trước hết là người đứng đầu có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức trong sáng, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách và dám hành động vì lợi ích chung, có uy tín cao và thực sự tiên phong, gương mẫu, là hạt nhân đoàn kết… theo như quy định của Đảng. Tăng cường công tác giáo dục tư tưởng chính trị, nâng cao đạo đức cách mạng; kết hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa đào tạo với rèn luyện trong thực tiễn; không ngừng nâng cao trình độ năng lực chuyên môn, tạo uy tín cao trong tập thể.

Chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, tính chuyên nghiệp, tinh thần phục vụ nhân dân của cán bộ, công chức, viên chức. Tăng cường rèn luyện phương pháp, phong cách làm việc quần chúng, thường xuyên tiếp xúc, lắng nghe ý kiến góp ý của tập thể, cấp dưới và của nhân dân. Tích cực hoạt động thực tiễn, chủ động nghiên cứu thực tế, rèn luyện khả năng đánh giá, định hướng trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo và hoạt động thực tiễn. Lấy kết quả công việc, sự hài lòng và tín nhiệm của nhân dân làm tiêu chí quan trọng để đánh giá chất lượng tổ chức bộ máy và chất lượng cán bộ, đảng viên.

Đẩy mạnh hoạt động báo chí truyền thông, gắn tuyên truyền, biểu dương, nhân rộng các mô hình, điển hình của các cơ quan, tổ chức của Đảng, Nhà nước, chính quyền các cấp, của cán bộ, đảng viên là tấm gương “người tốt việc tốt”, những “công bộc” gắn bó, tôn trọng, hết lòng vì nhân dân phục vụ.

Bốn là, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật trong Đảng.

Thực hành dân chủ trong Đảng gắn liền với tăng cường kỷ luật, kỷ cương của Đảng. Đổi mới phương pháp, quy trình, kỹ năng công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng bảo đảm khách quan, dân chủ, khoa học, đồng bộ, thống nhất, thận trọng, chặt chẽ, khả thi, trong đó tập trung vào các cơ chế, biện pháp chủ động phát hiện sớm để phòng ngừa, ngăn chặn khuyết điểm, vi phạm của tổ chức đảng và đảng viên.

Tiếp tục hoàn thiện, cụ thể hóa, thực hiện tốt cơ chế “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ” và phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Tổ chức có hiệu quả, thực chất việc nhân dân tham gia giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động của các tổ chức trong hệ thống chính trị; phẩm chất, năng lực của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Xử lý nghiêm minh những cán bộ, công chức, viên chức thờ ơ, vô cảm, thiếu trách nhiệm, quan liêu, hách dịch, cửa quyền, nhũng nhiễu dân. Công tác kiểm tra, giám sát phải kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý nghiêm mọi cán bộ, đảng viên vi phạm về đạo đức, lối sống theo quy định.

Xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ, đảng viên phải luôn coi trọng việc khắc phục những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, chú trọng đào tạo, bồi dưỡng phẩm chất đạo đức trong sáng, kiến thức chuyên môn, trách nhiệm với công việc. Chuẩn mực đạo đức cách mạng “tôn trọng nhân dân” giúp mỗi tập thể thêm vững mạnh, mỗi cán bộ, đảng viên thực sự là một “công bộc” tốt của nhân dân. Thực hiện nghiêm Quy định số 144 như là “cẩm nang xây dựng Đảng về đạo đức”, hướng đến mục tiêu hoàn thiện chuẩn mực đạo đức cách mạng của mỗi cán bộ, đảng viên, giúp cho mỗi cán bộ, đảng viên “tự soi”, “tự sửa”, không ngừng nỗ lực tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, nâng cao phẩm chất, năng lực và uy tín đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới./.

------------

(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t. 6, tr. 434
(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 4, tr. 64-65
(3) Ban Chấp hành Trung ương: Báo cáo “Kế thừa, phát huy truyền thống văn hóa dân tộc; xây dựng, phát triển văn hóa sau 35 năm tiến hành công cuộc đổi mới đất nước; các định hướng, giải pháp chủ yếu nhằm phát triển văn hóa, con người Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng”, Hà Nội, ngày 22-11-2021
(4) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia sự thật, Hà Nội, 2021, t. I, tr. 28